Дунёнинг бир неча давлатларида, жумладан, Россия, Буюк Британия ва Канадада коронавирусга қарши вакцинация жараёни бошланиб кетган. Биринчи навбатда тиббиёт ходимлари, қариялар ва жиддий сурункали касаллиги бор аҳоли вакиллари эмланмоқда. Бироқ йил давомида интиқ кутилган вакцинага айрим жойларда ишончсизлик билан қарашмоқда.
Россияда ўтказилган бир неча сўровлар натижасида аҳолининг «иқтисодий фаол» қатлами вакцинацияга қарши экани маълум бўлди. SuperJob рекрутинг компанияси ўтказган сўров натижаларига кўра, 1600 респондентнинг 44 фоизи вакцинацияга қаршилигини айтган бўлса, бор-йўғи 22 фоизи вакцина олишга розилигини билдирган.
Ҳайратланарли томони, вакцинацияга врачлар ҳам қарши чиқишган. «Справочник врача» сервиси август ойида сўров ўтказганди. Унда қатнашган 3000 нафар шифокорнинг аксари – 52 фоизи Гамалея маркази ишлаб чиқаётган вакцинани олишга тайёр эмаслигини айтган. Уларнинг кўпчилигини препаратнинг самарадорлиги ҳақидаги маълумотлар йўқлиги ва ўта қисқа муддатда тайёр бўлаётгани шубҳага солган.
Коронавирус ва унинг оқибатларидан 300 мингдан ортиқ одам вафот этган АҚШда бу борадаги рақамлар хиёл яхшироқ. Associated Press ўтказган сўров натижалари кўра, америкаликларнинг қарийб ярми вакцина олишга тайёрлигини билдирган. Респондентларнинг 26 фоизи кескин фикр билдирган. Мутахассисларнинг фикрича, коллектив иммунитет шаклланиши учун аҳолининг 70 фоизи вакцина олиши шарт. Одамларни вакцинанинг эҳтимолий ножўя таъсирлари кўпроқ ташвишга солади.
ББС хизмати вакцина ҳақидаги саволларга жавоб топишга ҳаракат қилиб кўрди.
Вакцина хавфлими?
Қисқача қилиб айтганда, коронавирусга қарши вакцинани хавфли дейишга асос йўқ. Назарий жиҳатдан вакцина нохуш реакция бериши мумкин, лекин бунинг эҳтимоли жуда паст.
Олимлар айнан ножўя таъсирларни олдиндан кўра олиш учун ҳам энг қуйидан бошлаб синовлар ўтказишди. Намуналар аввал лабораторияларда синалади. Кейин жониворларда. Ана ундан кейингина одамларда синалади. Масалан, Pfizer ва BioNTech синовларида 40 мингдан ортиқ кўнгиллилар қатнашган.
Ундан ташқари, давлат регуляторлари ҳам синов ўтказиши мумкин. Масалан, Британиядаги Дори ва тиббий жиҳозларни мувофиқлаштириш агентлиги (MHRA), АҚШ Озиқ-овқатлар ва дорилар сифати бўйича бошқармаси (FDA) ва Россия мисолида соғлиқни сақлаш вазирлиги тасдиқлаш учун топширилган препаратларни қўшимча синашлари мумкин.
Ножўя таъсирларчи?
Вакциналарнинг баъзилари кундалик юмушларни бажаришда халал бериши мумкин, лекин ёқимсиз ҳислар бир неча кундан кейин ўтиб кетади, дейилади АҚШнинг касалликларни назорат ва профилактика қилиш маркази баёнотида.
Нуфузли Science журналида ёзилишича, Америка вакциналари одамларда кундалик ишларни қилишга халал берадиган даражада жиддий ножўя таъсирлар уйғотмаган. Pfizer ва Moderna вакциналарини олганларнинг 2 фоизидагина тана ҳарорати 39-40 даражагача кўтарилган.
«Спутник V» яратувчилари ҳарорат кўтарилиши, ҳолсизлик, бош оғриғи каби ножўя таъсирлар бўлишини айтиб, бир неча кунда ўтиб кетишини маълум қилишган.
SERGEY KARPUKHIN/TASS
Стэнфорд университети эпидемиологи Ивонна Мальдонадо бу ҳақда шундай дейди: «Аксар вакциналарнинг ножўя таъсирлари бўлади. Аслида бу организм иммун тизимининг вакцинага реакциясидир. Айнан шундай иммун жавоб жуда муҳим».
Аллергик реакциялар-чи?
Вакцинация бошлангач, айрим вакциналарнинг аллергик таъсирлари ҳақида ҳам гапирила бошланди.
ОАВда асосан Pfizer ва BioNTech вакцинасини олган Британия Миллий соғлиқни сақлаш тизими (NHS)нинг икки ходимида намоён бўлган аллергия реакцияси муҳокама қилиняпти. Муҳим жойи – ҳар икки ходим ҳам аллергияси бор инсонлар, улар ҳатто ўзлари билан шприц ва адреналин олиб юришган. Ҳозир улар ўзларини яхши ҳис қилишмоқда. Ундан ташқари, улар билан бир кунда вакцина олган минг нафар одамнинг бирортасида реакция кузатилмади.
Шу каби ҳолат Аляскада ҳам кузатилди. Тўғри, бу ҳолатда вакцина олгунга қадар мижозда аллергия бўлмаган. Реакция бўлгач, унга эпинефрин қилингач, аллергия чекинган.
Ишлаб чиқарувчилар вакцинанинг маълумотлар буклетида препарат таркибида мавжуд моддаларнинг бирига аллергияси бор мижозларга вакцина қилинмаслиги ёзиб қўйилган бўлади. Pfizer ва BioNTech препаратларида аллергия қичишиш, нафас етишмовчилиги, юз ва тилнинг шишиши каби ҳолатлар билан кузатилади, деб ёзиляпти.
Бу ёзувлар мижозни чўчитиши мумкин, лекин бундай симптомлар асосан кучли аллергияси бор одамларда кузатилади. Энг асосийси – бундай ҳолатларда реакция кузатилган одамларга тез ёрдам кўрсатишнинг синалган усуллари мавжуд.
Ундан ташқари, нафақат коронавирус вакцинаси, балки исталган препарат индивидуал аллергик реакция пайдо қилиши мумкин. Мутахассислар учун бундай реакциялар кутилмаган ҳолат эмас. Ҳар эҳтимолга қарши Британиянинг Дорилар ва тиббий товарларни мувофиқлаштирувчи агентлиги (MHRA) дориларга аллергияси бор одамларга эмланмай туришни тавсия қилди.
Вакциналар хавфсиз бўлса, нега давлат раҳбарлари эмланмаяпти?
Ҳозиргача бирортаям давлат раҳбари эмлангани йўқ ва бу ҳақда омматан эълон қилинмади.
Владимир Путиннинг айтишича, «ҳозирда вакцина муайян ёшдагилар учун мўлжалланган».
«Мен кабиларга ҳали вакцина етиб келмади. Шунинг учун мен вакцина олмадим. Лекин имкони бўлиши билан албатта оламан», деган 68 ёшли Путин.
Бироқ Москванинг 62 ёшли мэри Сергей Собянинга ёши вакцина олиши учун тўсиқ бўла олмади.
«Акс ҳолда Россия вакцинасини ташвиқ қилишим қийин бўларди, чунки сўровларга кўра ҳатто бугун ҳам россияликларнинг ярмига вакцина керакмас, у ҳали охиригача ишлаб чиқилмаган деган шубҳа бор», деганди Собянин Путинга.
Вакцинация бошланмаган айрим давлатларнинг раҳбарлари фуқаролардаги препаратга нисбатан шубҳаларни тарқатиш учун эмланишни ўзлари бошлаб беришни эълон қилишди. «Спутник V»га қизиқиш билдираётган Аргентина президенти Альберто Фернандес «ҳеч ким қўрқмаслиги учун» биринчи бўлиб эмланишга ваъда берди.
Филиппин президенти Родриго Дутерте ҳам «Спутник V» вакцинасини намойишкорона олишни эълон қилди. «Менда синаб кўринглар, бу яхшику», деди у.
Европада эса аксар давлат раҳбарлари вакцинани аввало тиббиёт ходимлари олишлари кераклигини таъкидлашган.
Нега бошқа вакциналар устида узоқ ишланади, коронавирус вакцинаси эса нисбатан қисқа муддатда ишлаб чиқилди?
Вакцинани яратишнинг ўзи кифоя эмас, олимлар препаратнинг тез ва оғриқсиз таъсир қилишини истайдилар. Шунинг учун одатда вакцина ишлаб чиқиш бир неча йилга чўзилади.
Аввалига препаратнинг чиқарилиш шакли ва ножўя таъсирлари устида изланиб, лабораторияларда узоқ синовлар ўтказилади. Керакли хулосаларга келингач, ҳайвонларда, кўпинча, сичқонларда синовлар ўтказила бошланади.
Ҳайвонларда ўтказилган синовлар муваффақиятли якунланса, олимлар одамларда текширув ўтказишади. Вакцина, аввалига, хавфсиз эканига ишонч ҳосил қилиш учун кам сонли одамларга берилади (I фаза). Ана шундан кейингина инсон иммунитетига таъсири ўрганила бошланади (II фаза). Кейинги босқич аҳолининг турли қатламларида синаб кўриш бўлади (III фаза). Бунда препарат болалар, ўрта ёшлилар, қариялар, турли касалликларга чалинганларда синалади.
Ножўя таъсирлар кам бўлгани ва анча кейинроқ пайдо бўлиши мумкинлиги боис, вакцинациядан кейин кўнгиллилар йиллар давомида кузатилади. Ана шундан кейингина клиник синовлар таҳлил қилинади ва хулоса ижобий бўлган тақдирдагина оммавий равишда ишлаб чиқаришга қарор қилинади.
миллионлаб дозадаги буюртмаларга улгуриш учун вакцинани оммавий ишлаб чиқаришни бошлаб юборди
Коронавирусга қарши вакцинани ишлаб чиқиш фавқулодда ҳолатларда олиб борилди ва кўплаб расмиятчиликларни четлаб ўтишга тўғри келди.
Масалан, ҳайвонлар эмас биратўла одамлар синалди. Йирик фармкомпаниялар (масалан AstraZeneca) клиник синовлар тугамасидан ва демакки вакцина қанчалар самарадорлигини аниқ билмасдан туриб препаратни миллионлаб дозада ишлаб чиқара бошлашди. Синовлар тугамасидан давлат сертификатини олиш эса («Спутник» мисоли), мисли кўрилмаган воқеа бўлди.
Ундан ташқари, фармкомпаниялар муаммо глобал характерга эга экани боис вакцинани ишлаб чиқариш учун анча кўп маблағ сарфлаб юборишди. Аммо тез ишлаб чиқилди дегани хавфсизлик протоколлари бутунлай четлаб ўтилди дегани эмас.
Эмланиш учун бошқа давлатга борса бўладими?
Ҳозирча бу имконсиз. Вакцинация бошланган давлатларда эмланиш тартиби маҳаллий бошқарув органлари томонидан белгиланади.
Масалан, Россия ҳудудида вакцинация Москвада бошланди ва бошқа ҳудудларга препаратлар етказилиши энди бошланди. Эмланиш бирламчи риск гуруҳидаги одамлардан бошланди. Уларга одамлар билан кўп мулоқотга киришадиган аҳоли қатлами киради. Масалан, тиббиёт ходимлари, савдо ва хизмат соҳасидаги одамлар ва ҳоказо. Имкони борича, рўйхат кенгайиб бораверади.
Жойларда вакцина туризми уюштиришга ҳаракатлар бўлди. Масалан, келиб чиқиши россиялик бўлган Прагада яшовчи тадбиркор Россияда оммавий эмланиш бошланиши билан европаликларга тур ташкиллаштирмоқчи бўлди. Россия ҳукумати бунга тезда жавоб бериб, фирибгарлик деб баҳо беришди.
«Тижорат мақсадидаги вакцинациянинг иложи йўқ. Оммавий эмланиш бошланди ва у бепул. Приоритет – россияликлар. Ички талаб қондирилиб, барча эмланиб бўлгачгина тижорат ҳақида ўйлашимиз мумкин бўлади», деб баёнот берган Россия соғлиқни сақлаш вазири ёрдамчиси Алексей Кузнецов.
Вакциналар бир-биридан нима билан фарқланади?
Россия ва Британия вакциналари («Спутник V» ва AstraZeneca) вектор технологиялари асосида ишлаб чиқариляпти. Бундай технологияда бир вируснинг генетик материалини етказиш учун оддий шамоллашнинг аденовируслар оиласидан бўлган бошқа бир вируснинг қобиғидан фойдаланилади. Бу йиллар давомида вакцина яратилишида фойдаланиб келинган технология. Масалан, Эбола вирусига қарши вакцина шундай яратилган.
Moderna ва Pfizer/BioNTech вакцинаси эса бошқачароқ усулда яратилади. Бунда инновацион РНК матрицаси технологиясидан фойдаланилади. Коронавирусга қадар бирорта вакцина бу усулда яратилиб, одамларда фойдаланиш учун тасдиқдан ўтмаган.
Бир технология бўйича яратилса, «Спутник» ва Оксфорд вакциналарининг фарқи нимада?
«Спутник» яратувчилари қобиқ сифатида инсон аденовирусидан фойдаланишса, Оксфорд тадқиқотчилари шимпанзе аденовирусидан фойдаланишади.
Йўқ, эмлангандан кейин сиз аденовирус билан касалланмайсиз. Гап шундаки, касаллик қўзғатувчи аденовирус гени йўқ қилинади. Унинг ўрнига коронавирус оқсили коди билан ген жойлаштирилади. Бу иммун тизимига туриб бера олиш ва антитаначалар ишлаб чиқариш имконини берувчи хавфсиз технологиядир. Антитаначалар эса сизни шикастланишдан сақлайди. Вакцина бу – соғлом одам тез тузалиб кетиши кафолатланган ҳолда вирус ёки бактерия билан атай шикастлашдир.
Ҳар икки вариантнинг ҳам ўз устунлик ва камчиликлари бор. Шунинг учун ҳам россиялик ва британиялик тадқиқотчилар лойиҳани қўшма тарзда давом эттиришга қарор қилган кўринишади.
Самарқанд вилояти Каттақўрғон туманида лицей ўқувчисининг номусига теккани гумон қилинаётган эстрада хонандаси Ж.У. (Kun.uz'даги маълумотга кўра, Жасур Умиров) эҳтиёт чораси сифатида қамоққа олинди.
Kun.uz ёритган воқелик юзасидан жиноят иши октябрь ойида қўзғатилган эди.
Самарқанд вилояти прокуратураси ахборотига кўра, хонандага нисбатан 21 декабрь куни суд ажримига асосан қамоқ эҳтиёт чораси қўлланилган.
Жасур Умировга Жиноят кодексининг 118-моддаси 3-қисми «а» банди (шахснинг 18 ёшга тўлмаганини била туриб номусга тегиш) билан айблов эълон қилинган.
Айблов судда исботланса, судланувчи 10 йилдан 15 йилгача озодликдан маҳрум этилиши мумкин.
Дастлабки терговни вилоят ИИБ ҳузуридаги Тергов бошқармаси олиб бормоқда. Терговни вилоятнинг янги прокурори алоҳида назоратга олган.
Ўзбекистон томони ҳозирча бу ҳақда маълумот бермаган.
"Россияда ишлагани кетаётган меҳнат мигрантларини эмлаш учун 1 миллион доза препарат етказиб бериш бўйича келишув имзоланди", - деди Тюрденев.
Унинг айтишича, 2021 йилда Россиянинг коронавирусга қарши иккинчи - "ЭпиВакКорона" вакцинасини сотиб олиш бўйича келишув имзоланиши режалаштирилган.
Элчининг гапларини ҳозирча Ўзбекистон томонида ҳеч ким тасдиқламади.
4 декабр куни Россия Федерациясининг саноат ва савдо вазири Денис Мантуровнинг шахсан ўзи коронавирусга қарши «Спутник V» вакцинасини Тошкентга олиб келганди.
Маълумот учун, Россияда август ойида «Спутник V» воситаси коронавирусга қарши вакцина сифатида рўйхатдан ўтказилган.
Ўзбекистон Республикасига коронавирус кириб келиши ва тарқалишининг олдини олиш юзасидан чора-тадбирлар дастурини тайёрлаш бўйича Республика махсус комиссияси томонидан 2020 йил 25 декабрдан эътиборан Ўзбекистонга кириб келаётган шахслардан коронавирус инфекцияси антигенини аниқлаш экспресс тестини олиш тартибини жорий этиш тўғрисида қарор қабул қилинди.
Экспресс тест аэропортларда, темир йўл вокзалларида ва чегара пунктларида Ўзбекистонга келувчиларнинг ўз ҳисобидан амалга оширилади.
Мазкур тартибга кўра, Covid-19’га топширилган ПЗР тестининг манфий натижаси тўғрисида маълумотномага эга шахслардан ҳам экспресс тест олинади.
Экспресс тест натижалари мусбат чиққанда, беморлар коронавирус инфекциясини даволашга ихтисослашган тиббиёт муассасаларига жойлаштирилади ёки уй шароитида даволанишга йўналтирилади.
«Юқорида келтирилган маълумотларга биноан, Ўзбекистонга келишни режалаштирган ватандошларимиз ва хорижий давлатлар фуқароларидан 2020 йил 25 декабрдан бошлаб жорий қилинадиган давлат чегарасини кесиб ўтишнинг янги тартибини ҳисобга олиши сўралади», дейилади вазирлик хабарида.
Бундан аввалроқ хориждаги ўзбекистонлик талабалар учун коронавирусга тест нархи арзонлаштирилганди.
Ис гази нима?
Ис гази (СО) рангсиз, ҳидсиз заҳарли бирикма бўлиб, табиий газ, ёқилғи, кўмир, ўтин чўғлари тўлиқ ёнмаслиги оқибатида ҳосил бўлади. Тутун таркиби 3%, ишланган газ 13%, портловчи газлар эса 50−60% гача ис газидан иборат.
Ис газининг ажралиши ностандарт ва носоз газ асбобларидан ҳамда иситиш печларидан фойдаланиш, талабга жавоб бермайдиган дудбуронларни ўрнатиш ёки уларни нотўғри ўрнатиш, мавжудларини ўз вақтида тозаламаслик, газнинг етарли миқдорда ҳаво билан аралашмаслиги туфайли содир бўлади.
Бу газнинг хавфлилиги шундаки, у кислородга нисбатан 300 баробар тез ва кўпроқ гемоглабинга бирикиш ҳусусиятига эга. Шунинг учун ҳам, жуда маҳкам бирикма – карбоксигемоглобин ҳосил бўлади. Ис гази таркибидаги темир моддаси нафас олиш ферментини парчалайди. Оқибатда тўқималарнинг нафас олиш фаолияти бузилади.
Ис газидан қандай ҳимояланиш керак?
• газ ва муқобил ёқилғи (кўмир, ўтин ва бошқа) турларидан фойдаланишда хавфсизлик қоидаларига қатъий риоя этиш;
• ностандарт (қўлбола ясалган) ёки сертификатга эга бўлмаган иситиш печлари ва анжомларидан фойдаланмаслик;
• иситиш печларининг дудбуронларини тоза ва соз ҳолатда бўлишини таъминлаш;
газ ёки бошқа муқобил ёқилғига мослаштирилган иситиш печлари ҳамда суюлтирилган углеводород газ балонларини (анжомлари)ни дам олиш (ухлаш) хоналарига олиб кирмаслик;
• ошхонада ўрнатилган табиий газда ишловчи газ плиталардан хоналарни иситиш мақсадида фойдаланмаслик;
• ҳаво алмашмайдиган хоналарни иситишда очиқ олов (кўмир ва ўтин чўғлари)дан фойдаланмаслик;
• ҳавони алмаштирувчи шамоллатиш шахталари ёки туйнукларни очиқ ва ишчи ҳолатда бўлишини таъминлаш.
• хонадонларга ис газини аниқловчи қурилма ўрнатиш тавсия қилинади. Зеро, қурилмани сотиб олиш ва ўрнатиш харажатлари оила аъзолари, айниқса ёш болаларнинг ҳаётидан қимматга тушмаслиги аниқ;
• Газ баллонларини иссиқлик манбаига яқин жойда қолдирмаслик лозим.
Газ ҳидини сезганда…
• газ плиталари ва иситиш печларини газ тармоғидан ўчириш;
• эшик ва деразаларни очиб, хонани шамоллатиш;
• хонада электр жиҳозларини ёқмаслик, ёниқ бўлса ўчирмаслик керак;
• газ чиқаётган жойни аниқлаш учун очиқ оловдан эмас, совун кўпигидан фойдаланиш тавсия қилинади.
Ис газидан заҳарланиш
Ис газидан заҳарланганда бош айланиши, бош оғриғи, ҳушдан кетиш, қолаверса, кўриш ва эшитиш қобилияти, танада терлаш, нафас олишнинг оғирлашиши, йўтал ҳамда қалтираш ҳолатлари кузатилади.
Ис газидан заҳарланган беморни аввало тоза ҳавога олиб чиқиш зарур. Нафас олиши тўхтаб қолган бўлса, сунъий нафас берилади. Сунъий нафас бемор мустақил нафас олгунга қадар ёки биологик ўлим аломатлари пайдо бўлгунга қадар давом эттирилади. Танани ишқалаш, оёқларга грелка қўйиш, нашатир спирти буғларини ҳидлатиш (нашатир спирти бемор бурнидан камида 1 см узоқликда шимдирилган пахта ёки докада бўлиши шарт, акс ҳолда спиртнинг ўткир ҳиди беморни “паралич” ҳолатига олиб келиши мумкин) беморнинг ўзига келишига ёрдам беради. Ўзига келгач, тананинг юқори қисмини қисиб турувчи кийимлардан бўшатилади, иссиқ чой ёки қаҳва ичириш мақсадга мувофиқ. Булар заҳарланганда кўрсатилиши керак бўлган бирламчи ёрдам эди. Шундан сўнг, беморни зудлик билан шифохонага олиб бориш зарур. Чунки, заҳарланишдан кейин ўпка ва асаб тизимида оғир асоратлар вужудга келиши мумкин.
Санжар Баходиров
Алишер Рахманов Анвар Ҳазратов
ШКБ ОЁХТТЭБ ПваНБ ҳарбий
Ijtimoiy tarmoqlarda Baxtiyor ismli samarqandlik avtoblogerning Lacetti rusumli avtomashinasiga o‘t qo‘yilgani haqida xabarlar tarqaldi.
Qayd etilishicha, unga qarshi harakatlar bundan ikki hafta oldin boshlangan. Bloger o‘sha vaqt mashinasining g‘ildiraklari ikki marta o‘tkir tig‘ bilan teshilganini aytgan.
Ma’lum qilinishicha, 2020-yil 16-dekabr kechasi, taxminan, soat 02:30 lar atrofida ko‘cha hovlisida turgan Lacetti rusumli transport vositasiga o‘t qo‘yilgan.
Bu uning avtoblogerlik faoliyati bilan bog‘liq hodisa bo‘lishi mumkinligi aytilmoqda.
Qozog‘istonning Kostanay viloyatidagi “SariarkaAvtoProm” zavodi 2020-yilda O‘zbekistonga 3847 ta Hyundai va JAC avtomobillarini yuborgan, deb xabar beradi “Forbes.kz”.
“Qozog‘istonda lokalizatsiya qilingan avtomobillar barqaror talabga ega, O‘zbekistonda Hyundai savdo tarmog‘iga bo‘lgan talab jadal sur’atlar bilan o‘smoqda”, — deydi Qozog‘iston avtobiznes assotsiatsiyasi vitse-prezidenti Anar Makashev.
Qozog‘iston bozorida 11 ta avtomobil brendini taqdim etuvchi Astana Motors 2019-yilda O‘zbekistonga 244 ta Hyundai avtomobilini sotgan. Kompaniya rahbari Nurlan Smagulovning tan olishicha, yetkazib berish hajmi yuqori emas, biroq bozor juda istiqbolli.
“O‘zbekiston hukumati bozorni ochish kerakligini, sog‘lom raqobat zarurligini, iste’molchilar boshqa ishlab chiqaruvchilarni ham ko‘rishni xohlashini tushunib turibdi”, — deydi biznesmen.
Бугун ва эртага Ўзбекистонда об-ҳаво шароитини дам олиш кунлари ҳудудга кириб келган қуруқ ва деярли совуқ антициклон ҳаво массалари белгилайди.
«Ўзгидромет» хабарига кўра, барча вилоятларда об-ҳаво ёғингарчиликсиз бўлиши кутилмоқда, кечаси ва эрталаб баъзи жойларга туман тушиши мумкин. Ҳаво ҳарорати кечалари 0-5 даража совуқ, кундуз кунлари 0-5 даража илиқ атрофида, баъзи жойларда 7 даража илиқ бўлади.
23 декабрда Кавказ ҳудудларидан кириб келган бироз нам ҳаво массалари республика ҳудудлари бўйича силжийди. Республика ҳудудларининг кўп қисмида ёғингарчиликсиз булутли об-ҳаво бўлиши кутилмоқда, фақат марказий ҳудудлар бўйича баъзи жойларда бироз ёғингарчилик бўлиши мумкин. Ҳаво ҳарорати деярли ўзгармайди.
24-25 декабрда ҳудудга Эрон ҳудудларидан илиқ ҳаво массалари кириб келади. Ҳаво ҳарорати кўтарилади ва иш ҳафтасининг охирига келиб, кундуз кунлари ҳаво 7-12 даражагача исийди.
Ҳудудларнинг кўп қисмида шу кунларда ёғингарчиликсиз об-ҳаво сақланиб туради. Фақат республикамизнинг шимоли-ғарбий ҳудудларига 25 декабрда жанубий циклон кириб келиши бошланади, бунинг ҳисобига Қорақалпоғистонда, Хоразм, Бухоро, Навоий вилоятларида асосан ёмғир кўринишидаги бироз ёғингарчилик бўлиши мумкин.
Ижтимоий тармоқларда пенсия миқдорининг икки баробар оширилиши ҳақида хабар тарқалди.
Пенсия жамғармаси матбуот хизмати хабарига кўра, бу ёлғон маълумот бўлиб, пенсия миқдорини қайта ҳисоблаш президент фармони эълон қилингандан сўнг амалга оширилади ва бу ҳақда жамғарма сайтида эълон қилинади.
Молия вазирлиги ҳузуридаги бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси ижтимоий тармоқ фойдаланувчиларидан бу каби сохта хабарларга ишонмасликни, расмий манбаларга таяниб маълумот олишни сўраган ва аҳоли ўртасида ёлғон ахборот тарқатганлик учун жавобгарлик мавжудлигини эслатган.
Qoraqalpog‘istonning Ellikqal’a tumani hududida 19-dekabr kuni sodir bo‘lgan yo‘l-transport hodisasi oqibatida ikki kishi halok bo‘ldi. Bu haqda Qoraqalpog‘iston IIB YHBB axborot xizmati xabar berdi.
Ma’lumotlarga ko‘ra, avariya davlat ahamiyatiga ega 4P165 Urganch—Chalish—Beruniy—Bo‘ston avtomobil yo‘lining 36—37-kilometrlarida sodir bo‘lgan.
Urganch tomon harakatlanayotgan Cobalt avtomobili qarama-qarshi yo‘nalishga chiqib ketib, Spark bilan to‘qnashuv sodir etgan. Oqibatda ikkala haydovchi ham halok bo‘lgan, Cobalt’ning ikki yo‘lovchisi shifoxonaga yotqizilgan.
“Gazeta.uz”ning ma’lumotlariga ko‘ra, jami uch kishi shifoxonaga yotqizilgan — ona (39 yosh) va ikki og‘il (17 va 15 yosh). Bundan tashqari, Cobalt ichida bo‘lgan 3,5 yoshli egizak qizlar ham vafot etgani aytilmoqda. Haydovchi ularning otasi bo‘lgan.
YHBB ma’lum qilishicha, yo‘l-transport hodisasiga inson omili, ya’ni Cobalt’ning qarama-qarshi yo‘nalishga chiqib ketgani sabab bo‘lgan.
More...
Sirdaryoda quyuq tuman sabab “ZIL” yuk mashinasi yo‘lning chetida to‘xtab turgan mashinaga urilib, yo‘l-transport hodisasini sodir etdi. Bu haqda IIV YHXBB axborot xizmati xabar berdi.
Ma’lumotlarga ko‘ra, 16-dekabr kuni soat 04:30 larda Sirdaryo tumanidan kesib o‘tuvchi M-34 avtomobil yo‘lining 70-kilometri oralig‘ida Cobalt haydovchisi yo‘lning chetiga to‘xtab, avtomobil yukxonasini ochib ko‘rayotgan vaqtida shu yo‘nalishda harakatlanib kelayotgan “ZIL” yuk mashinasi havoning tuman bo‘lganligi sababli Cobalt’ga borib urilgan.
YTH oqibatida og‘ir tan jarohatini olgan Cobalt haydovchisi Sirdaryo tuman markaziy shifoxonasiga olib borilgan, biroq ko‘rsatilgan tez tibbiy yordamga qaramay, u vafot etgan.
Устидан хизмат текшируви тайинланиб, вазифасидан вақтинча четлатилган Бухоро шаҳри прокурори Жасур Фозилов интернетдаги шов-шувли чиқишлари ортидан лавозимига қайтди.
Ижтимоий тармоқларда шу ҳақда тарқалган хабарни Бош прокуратура матбуот котиби Ҳаёт Шамсиддинов ЎзАга тасдиқлаган.
Айни пайтда, ижтимоий тармоқларда Жасур Фозиловнинг яна бир мурожаати видеоси тарқалмоқда. Унда прокурор ҳолат юзасидан Республика идоралараро комиссияси қароридан рози эканини айтади.
«Ассалому алайкум, муҳтарам президент. Менинг ушбу мурожаатим шахсан сизга. Мен ижтимоий тармоқлар орқали ўзим прокурор бўлиб, ўзим қонунни ҳимоя қиладиган шахс бўлиб, сиздан адолат сўраб мурожаат қилган эдим.
Менинг мурожаатларим асосида, шахсан сизнинг ташаббусингиз билан Республика идоралараро комиссияси тузилиб, Бухорога юборилди. Чунки менга, менинг оила аъзоларимга, яқинларимга нисбатан қонунсиз ҳаракатлар, тазйиқлар бошланган эди.
Мен бугун комиссиянинг қарори билан танишиб чиқдим. Комиссия томонидан барча ҳолатлар адолатли, холисона ўрганиб чиқилган. Шу жумладан, менинг ҳам хато ва камчиликларим аниқланиб, менга нисбатан ҳам жавобгарлик белгиланиши назарда тутилган.
Барча ҳолатлар комиссия томонидан ўрганиб чиқилган. Баъзи ҳолатларга фуқаровий суд ишларини юритиш тартибида аниқлик киритиш тўғрисида хулоса қилинган. Менинг устимдан аризани уюштирган тадбиркорлар ҳам бош прокурор номидан фойдаланиб келаётганликлари комиссия аъзолари томонидан аниқланган.
Мен бу қарорни ўқиб, ундан адолатни топдим. Сизга минг раҳмат. Барча йиғилишларда, селекторларда доим таъкидлайсиз, халқ қонун устуворлиги таъминланаётганини билиши керак. Ушбу сўзларингиз исботини шахсан сиз томонингиздан қилинган ҳаракатлар натижасини ўзимда кўрдим.
Оилам, яқинларим, ўзим минг бор раҳмат деймиз сизга. Бу менинг ўзим учун ҳам катта бир дарс бўлди. Мен қаерда ишлашимдан қатъи назар, шу юрт учун, адолатни қарор топтириш учун, қонун устуворлигини таъминлаш учун энг охирги қоним қолгунча хизмат қилишга ваъда бераман.
Аллоҳ сизни қўллаб-қувватласин. Янги Ўзбекистон учун қилаётган буюк ишларингиз, давлатни, қонун устуворлигини таъминлашдаги ишларингизга доим омад тилайман. Доимо соғ бўлинг», – дейди Жасур Фозилов.
Эслатиб ўтамиз, Бухоро шаҳар прокурори 11 декабрдан бошлаб кетма-кет видеомурожаатлар билан чиқиш қилган, унда бош прокурор ва тизимнинг уч нафар ходими устидан давлат раҳбарига шикоят қилган эди.
Бош прокуратура ўз баёнотида Фозиловнинг барча даъволари «шаффоф ва ошкора» тарзда ўрганилиши, бу текширувда жамоатчилик назоратини таъминлашга тайёрлигини эълон қилган эди.
Республика комиссиясининг хулосаси ҳақида ҳозирча маълумот берилмади.
Аҳолига психологик хизмат кўрсатиш ҳамда психолог кадрлар тайёрлаш тизимини янада такомиллаштириш мақсад қилинган.
Президентнинг “Аҳолига психологик хизмат кўрсатиш ва психология соҳасида кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори лойиҳаси эълон қилинди.
Қуйидагилар республикада психологик хизмат кўрсатиш ва психология соҳасида кадрлар тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштиришнинг устувор йўналишлари этиб белгиланиши мумкин:
- мамлакатимизда амалга оширилаётган янгиланиш, ижтимоий ва иқтисодий тараққиёт истиқболларидан, жамият эҳтиёжларидан, фан, маданият, техника ва технологиянинг замонавий ютуқларидан келиб чиққан ҳолда психологик хизматларнинг самарали шакллари ҳамда услубларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш;
- ёшлар тарбиясининг таъсирчан механизмларини ишлаб чиқиш, шахснинг маънавий камол топишида психологик қўллаб-қувватлаш, ёшларнинг мустақил онгли касб танлаши ва ўзининг шахсий касбий режаларини шакллантиришга шароитларни яратишга психологик кўмаклашиш;
- иқтидорли ёшлар салоҳиятларини намоён этишларига кўмаклашиш, уларнинг билиш фаолияти ва қизиқишларини бойитиш, дунёни идрок этишнинг универсал усулларини шакллантириш учун психологик ёрдам тизимини яратиш асосида уларни психологик қўллаб-қувватлаш;
- аҳолига психологик хизматнинг талаб қилинадиган даражаси ва сифатини таъминловчи меъёрий, моддий-техника ва ахборот базасини яратиш, жумладан, онлайн психологик хизматлар кўрсатишни йўлга қўйиш;
- аҳоли бахтлилик даражаси, соғлиқни сақлаш, хусусан ментал саломатлик, стрессдан ҳимояланиш йўналишидаги тадқиқотларни амалга ошириш;
- фавқулодда ҳолатлар шароитида психологик хизмат кўрсатиш, ҳаёт фаолиятида оғир психологик ҳолатларга тушиб қолган хотин-қизларни қўллаб-қувватлашга йўналтирилган тренинг-реабилитация дастурларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш;
- болаларнинг мактабгача бўлган даври ривожланиши, идрок, онг ва хулқ-атвор, когнитив ва ижтимоий психология соҳасидаги илғор тажрибаларни ўзлаштириш ва оммалаштириш;
- психологик маърифат ва маслаҳат бериш фаолиятини тизимли ташкил этиш, унинг узлуксиз методик таъминотини яратиш;
- тиббий ва клиник психология, психолингвистика, психогенетика, бошқарув психологияси, савдо психологияси, геронтопсихология, кросс-маданий психология, меҳнат психологияси, ташкилий психология каби долзарб йўналишларда кадрлар тайёрлашни ривожлантириш;
- психология соҳасида замонавий ўқув, илмий ва оммабоп адабиётларни тайёрлаш, нашр этиш ва оммалаштириш ишларини тизимли йўлга қўйиш;
- ёш психологияси, психофизиология, тиббий психология, психотерапия, патопсихология, дифференциал психология, педагогик психология, психодиагностика, генетик психология каби соҳаларда фундаментал, амалий тадқиқотларни ривожлантириш;
- соҳада илмий тадқиқот ишлари самарадорлигини таъминлаш, фундаментал, амалий ва инновацион илмий тадқиқотларни ривожлантириш, илмий мактабларни шакллантириш ва кадрлар салоҳиятини мустаҳкамлаш, ёшларни илмий фаолиятга кенг жалб этиш, илм-фаннинг инновацион инфратузилмасини шакллантириш;
- психология соҳасида халқаро ҳамкорликни ривожлантириш ҳамда нуфузли хорижий олий таълим ва илмий тадқиқот ташкилотлари билан фаол ҳамкорликни йўлга қўйиш.
Белгиланишича, 2021 йилдан бошлаб босқичма-босқич:
- республиканинг 14та ҳудудида олий таълим муассасалари ҳузурида хўжалик ҳисобида иш юритадиган аҳолига психологик хизмат кўрсатувчи марказлар ташкил этилади;
- психология соҳасида олий маълумотли кадрлар тайёрлаш бўйича қабул параметрлари йилига 30 фоиздан ошириб борилади;
- психология соҳаси профессор-ўқитувчилари ва илмий ходимларининг хорижий таълим ва илмий-тадқиқот муассасаларида тизимли малака ошириши ҳамда стажировка ўташлари ташкил этилади;
- туман (шаҳар) маҳаллалари тузилмасида оила психологи лавозими жорий этилади;
- мактабгача таълим ташкилотлари, умумтаълим мактаблари, олий таълим муассасалари, маҳалла ва оила тизимида фаолият олиб бораётган барча психолог мутахассислар белгиланган тартибда 3 йилда бир маротаба тегишли малака ошириш курсларида ўқишлари ташкил этилади;
- ўрнатилган тартибда фаолият юритадиган нодавлат психологик маслаҳат муассасалари тармоғи ҳамда онлайн психологик хизматлар кўрсатиш кўлами кенгайтирилади;
- таълим муассасаларида жорий этиладиган ўқитиш дастурлари ўқувчиларнинг ёш, психофизиологик хусусиятлари, қобилиятлари, қизиқишлари ва эҳтиёжларига мослиги бўйича психологик экспертизадан ўтказилади;
- Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги, Халқ таълими вазирлиги, Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазирлиги, Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги, Молия вазирлигининг Ўзбекистон миллий университетининг “Психология” ва “Социология” кафедралари негизида Ўзбекистон давлат психология университетини ташкил этиш тўғрисидаги таклифи маъқулланиши мумкин.
Қуйидагилар Университетнинг асосий вазифалари ва фаолият йўналишлари этиб белгиланади:
- психопрофилактика, психодиагностика, психокоррекция, психологик маслаҳат, психотерапия каби соҳаларида касбий билим, малака ва компетенцияларга эга юқори малакали ва замонавий фикрловчи, меҳнат бозори учун рақобатбардош бўлган олий маълумотли кадрларни халқаро таълим стандартларига мувофиқ тайёрлаш;
- замонавий таълим дастурлари ва шаклларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш, ўқув жараёнига илғор педагогика ва ахборот технологияларини ҳамда фан ва техниканинг энг янги ютуқларини қўллаш, илмий-педагогик салоҳиятни ривожлантиришни қўллаб-қувватлаш;
- психология соҳасида таълим, илм-фан ва амалиётнинг узвий интеграциялашуви учун қулай шарт-шароитлар яратиш, шунингдек, фундаментал, амалий ва инновацион лойиҳаларга иқтидорли талабаларни кенг жалб қилиш, уларни самарали рағбатлантириш механизмларини жорий этиш;
- талаба-ёшлар ва профессор-ўқитувчиларда ватанга муҳаббат, унинг тақдирига дахлдорлик, касбга садоқат ҳиссини мустаҳкамлаш чора-тадбирларини амалга ошириш, таълим-тарбия жараёнлари ҳамда маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириб бориш;
- психология соҳасида профессор-ўқитувчиларнинг республика ҳамда хорижий мамлакатларда стажировка ўташ ва уларнинг малакасини ошириш ишларини мунтазам ташкил этиш;
- олий таълим, халқ таълими, мактабгача таълим тизимидаги психологлар фаолиятини, олий таълим муассасаларида ташкил этиладиган аҳолига психологик хизмат кўрсатиш марказлари фаолиятини методик қўллаб-қувватлаш;
- хорижий олий таълим муассасалари билан ҳамкорликда республика учун истиқболли бўлган янги йўналишлар ва мутахассисликлар бўйича қўшма таълим дастурларини йўлга қўйиш ҳамда халқаро лойиҳаларни амалга ошириш.
Саудия Арабистони ҳукумати коронавируснинг Британияда тарқалаётган янги мутацияси сабабли халқаро авиаалоқани тўлиқ тўхтатишга, қуруқликдаги чегараларини ва денгиз портларини ёпишга қарор қилди. Чекловлар ҳозирча бир ҳафта давом этади.
“Соғлиқни сақлаш вазирлигининг бир қатор давлатларда коронавируснинг янги штамми тарқалаётгани ҳақидаги маълумотларига асосланиб, ушбу вируснинг табиати ҳақидаги ахборот ойдинлашмагунча ва аҳоли хавфсизлигини таъминлаш мақсадида ҳукумат алоҳида ҳолатлардан ташқари, барча халқаро рейсларни тўхтатишга қарор қилди”, деб маълум қилинган подшоҳлик ички ишлар вазирлигида.
Саудия Арабистонига келган рейслар мамлакатни тарк эта олади. Шунингдек, подшоҳликка қайтувчилар икки ҳафтага карантинга кетиши ва коронавирусга тест топшириши керак бўлади. Бундан ташқари, мамлакатга охирги 3 ой ичида келганлар антитаналарга тест топширишлари белгилаб қўйилди.
Коронавируснинг янги тури ўтган ҳафта Британияда аниқланганди. Британия бош вазири Борис Жонсоннинг маълум қилишича, янги штамм вируснинг дастлабки вариантидан 70 фоиз юқумлироқ бўлиши мумкин. Ушбу вирус туфайли 10дан кўпроқ мамлакат Британия билан авиаалоқани тўхтатишига тўғри келди.
