Zamonaviy ta`lim jarayonida o`quvchilarning mustaqil fikrlashini rivojlantirish va darsni samarali tashkil etish muhim ahamiyatga ega.Shu maqsadda pedagogik yondashuvlar doimiy ravishda takomillashtirib borilmoqda.Ana shunday inovatsion usullardan biri 5E modeli bo`lib,u konstruktiv ta`lim yondashuvlaridan biridir.Mazkur model yordamida o`quvchilar ilmiy tushunchalarni chuqurroq o`zlashtirish,tajribalar orqali bilimlarini mustahkamlash hamda ijodiy fikrlash ko`nikmalarini rivojlantirish imkoniyatiga ega bo`ladilar.Keling,shu o`rinda 5E modeli xususida to`xtalib o`tamiz. 5E modeli-bu ilmiy tadqiqot asosidagi ta`lim usuli bo`lib,u Engage (jalb qilish),Explore (o`rganish),Explain (tushuntirish),Elaborate (mustahkamlash),Evaluate (baholash) bosqichlaridan iborat.Mazkur model dastlab 1987-yilda BSCS ( Biological Sciencec Curriculum Study) tomonidan ishlab chiqilgan bo`lib,bugungi kunda turli fanlar ,jumladan biologiya darslarida ham keng qo`llaniladi. 5E modelining asosiy tamoyillari Tadqiqotga asoslangan ta`lim: O`quvchilar ilmiy jarayonni tajribalar orqali o`rganadilar .Faol ishtirok: O`quvchilarning dars jarayonida bevosita qatnashishini ta`minlaydi. O`zlashtirishning chuqurligi: Yangi bilimlarni ilgari o`rganilgan tushunchalar bilan bog`lash imkonini beradi.Refleksiya va tahlil: O`quvchilar o`z bilimlarini mustaqil ravishda tahlil qilish imkoniyatiga ega bo`ladilar.5E modelining bosqichlari quyidagilardan iborat:

     1.Engage (Jalb qilish). Bu bosqichda o`quvchilar mavzu bilan tanishtiriladi va ularning qiziqishini uyg`otish maqsadida turli savollar,tajribalar yoki real hayotiy misollar keltiriladi.O`qituvchi motivatsion strategiyalar orqali o`quvchilarning faol ishtirokini ta`minlaydi.Biologiya darsida Engage bosqichi qanday o`tkaziladi? Savollar yordamida qiziqish uyg`otish: Masalan,”Nima uchun o`simliklar fotosintez jarayonida kislorod chiqaradi?”Vizual materiallardan foydalanish: Hayvonlarning yashash muhitlari tasvirlangan videolar yoki rasmlar. Kichik tajribalar o`tkazish: o`simlikning bargini quyosh nurida va soya joyda qoldirib,fotosintez jarayonini kuzatish.

    2.Explore (O`rganish).Bu bosqichda o`quvchilar mustaqil yoki guruh bo`lib,tajribalar,kuzatuvlar va tadqiqotlar orqali mavzu bo`yicha bilimlarni o`zlashtiradilar.O`qituvchi bu jarayonda yo`naltiruvchi rolini bajaradi,ya`ni to`gridan-to`g`ri ma`lumot bermasdan,o`quvchilarga savol javob va tajribalar orqali bilim olishga imkon yaratadi.Biologiya darsida Explore bosqichi qanday o`tkaziladi?

       Laboratoriya ishlari: O`quvchilar mikroskop orqali o`simlik hujayralarini kuzatishi mumkin.Eksperimentlar : Masalan,turli tuproq sharoitlarida o`simlik o`sishining farqlarini aniqlash.Ochiq muhokamalar: O`quvchilar hayvonlarning yashash muhitlari haqida o`z fikrlarini bildiradilar.

      3.Explain (Tushuntirish).Ushbu bosqichda o`qituvchi o`quvchilar tomonidan o`rganilgan bilimlarini izohlab,ilmiy tushunchalarni to`g`ri shakllantirishga yordam beradi.Biologiya darsida Explain bosqichi qanday o`tkaziladi ? o`quvchilarning topilmalarini muhokama qilish,aniq ilmiy tushunchalarni shakllantirish.O`qituvchi tomonidan grafik va diagrammalar orqali tushuntirish.

      4.Elaborate (Mustahkamlash).Bu bosqichda o`quvchilar yangi bilimlarini amaliyotda qo`llab ko`radilar va ilgari o`rganilgan bilimlar bilan bog`laydilar.Biologiya darsida Elaborate bosqichi qanday o`tkaziladi? Haqiqiy muammolarni hal qilish: Ekotizimning muvozanati buzilganda qanday oqibatlar kelib chiqishini o`rganish. Qo`shimcha loyihalar: O`quvchilar o`z bog`larini yaratib,o`simliklarning o`sish sharoitlarini kuzatishi mumkin.

      5.Evaluate (Baholash).Bu bosqichda o`quvchilarning bilimlari test,loyiha ishlari yoki baholovchi savollar orqali tekshiriladi.O`qituvchi o`quvchilarning tanqidiy fikrlashi va muammolarini hal qilish qobiliyatlarini baholaydi.Xullas,5E modeli biologiya darslarini interaktiv va qiziqarli qilib tashkil etish imkonini beradi.O`quvchilar bu model orqali nazariy bilimlarni mustahkamlab,amaliy tajribalar asosida ilmiy jarayonlarni chuqur o`rganish imkoniyatiga ega bo`ladilar.Shuning uchun ushbu modeldan foydalanish o`qituvchilar uchun juda foydalidir.

        Sharipova Ruxsora Ilhomovna

Navoiy viloyati Uchquduq MMTBga qarashli 18-maktabning biologiya fani o`qituvchisi

    Bugungi kunda muqaddas islom dinimizning insonparvarlik g‘oyalarini targ‘ib etish, “Jaholatga qarshi – ma’rifat” tamoyili asosida unib-o‘sib kelayotgan yoshlarimizni sog‘lom e’tiqod ruhida tarbiyalash yanada dolzarb ahamiyat kasb etmoqda.
    Diniy bag‘rikenglik va millatlararo totuvlik g‘oyalarini keng targ‘ib qilish,hozirgi kunda yoshlar orasida uchrab turayotgan turli oqimlarga bilmasdan qo‘shilib ketish holatlari, hamda Vatanimiz ravnaqiga putur yetkazmoqchi bo‘lib turgan diniy ekstremizm va terrorizmning salbiy oqibatlari, ularni oldini olish, dinlar o‘rtasida o‘zaro ishonch, turli dinlarga e’tiqod qiluvchi insonlar o‘rtasida o‘zaro hurmat, teng huquqlik, tinchlik va totuvlikni targ‘ib qilish asosiy maqsadimizdir.
    Jaholat –bu juda ham qora so’z bo’lib, inson qalbini bulg’ovchi tuyg’u bo’lib hisoblanadi.
Jaholat va johillik hech qachon o’z- o’zidan paydo bo’lmaydi. Ya’ni insonga nafrat, unga ezgu amallarni tilamaslik hech qachon o’z- o’zidan paydo bo’lmaydi. Nimadir bunga motiv bo’ladi-ki, inson qalbida qandaydir kuchli qo’rquvmi, yoki kuchli nafrat tugunimi paydo bo’ladiki inson ma’rifati va aql-u zakovati ojizlik yoki zaiflik qilib bu qo’rquv yoki nafratni yenga olmaydi. Natijada esa jaholat insonni asta-sekin o’z domiga tortib ketaveradi, o’zining zulmat, qo’rqinch va alamga to’la yutib yuboruvchi yo’laklari sari yetaklayveradi. Inson ruhan kuchi, ma’nan kuchli yetuk bo’lsa bu jaholat domi zulmatini o’z ziyosi ila yengib chiqa oladi.
   Ma’rifat nurining kuchi ko’plab qurbonlaridan keyin va nihoyat jaholat zulmati ustidan g’alaba qozonadi. Ammo inson zoti bor ekan ular hamisha kurashda bo’ladi : jaholat va ma`rifat.

Uchquduq tuman ma'naviyat va ma'rifat bo'linmasi 

   Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021-йил 8-июндаги “Ер муносабатларида тенглик ва шаффофликни таъминлаш, ерга бўлган ҳуқуқларни ишончли ҳимоя қилиш ва уларни бозор активига айлантириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-6243-сон Фармони билан бошланган ер муносабатлари соҳасидаги ислоҳотларни изчил давом эттириш мақсадида:

2024 йил 6 сентябр куни “Тадбиркорлик ва шаҳарсозлик фаолиятини амалга оширишда ер ресурсларининг инвестициявий имкониятларидан самарали фойдаланиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-135-сонли Фармони қабул қилинди ва унда қуйидагилар белгиланди.

а) қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ер участкаларини мулк ҳуқуқи ёки ижара ҳуқуқи асосида, қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ер участкаларини ижара ҳуқуқи асосида сотиб олиш қийматини қуйидаги шартларда ҳар ойда тенг улушларда, қолдиқ суммага Марказий банкнинг асосий ставкасида фоиз ҳисоблаган ҳолда бўлиб-бўлиб тўлашга рухсат берилди, бунда:

- Тошкент, Нукус шаҳарлари ва вилоятлар марказларида — 3 йил давомида камида 35 фоиз миқдорида дастлабки тўловни ўн беш иш кунида амалга ошириш шарти билан;

- бошқа аҳоли пунктларида — 5 йил давомида камида 15 фоиз миқдорида дастлабки тўловни ўн беш иш кунида амалга ошириш шарти билан;

- 4- ва 5-тоифалардаги туманларда эса 10 йил давомида камида 15 фоиз миқдорида дастлабки тўловни ўн беш иш кунида амалга ошириш шарти билан бўлиб-бўлиб тўлашга рухсат берилади.

б) барча турдаги ер участкаларининг қиймати ўн беш иш кунида тўлиқ тўланган тақдирда, жами суммага нисбатан 20 фоиз чегирма берилиши белгиланди. (бундан бошланғич нархи 50 фоиздан ортиққа пасайтирилган ер участкалари мустасно).

Жойлардаги ҳокимликларга саноат зоналари, аҳоли пунктлари ҳудудларининг қисмлари, хусусан, янги барпо этиладиган кўп квартирали ва якка тартибдаги уй-жой массивлари, савдо ва хизмат кўрсатиш мажмуалари ҳудудларини шаҳарсозлик жиҳатидан режалаштириш ишларига белгиланган шартларга мувофиқ лойиҳа ташкилотларини энг яхши таклифларни танлаш асосида жалб қилиш ҳуқуқи берилади.

Бугунги кунда Навоий вилоятида ушбу Қарорга асосан 2280 та тадбиркорлик учун ер участкалари савдода мавжуд бўлиб, шундан Томди, Конимех ва Хатирчи туманларидаги савдода турган ер участкалари 120 ой муддатга, Кармана, Навбаҳор, Қизилтепа, Учқудуқ туманлари хамда Зарафшон шаҳридан савдога чиқарилган ер участкаларини 60 ой муддатга булиб тўлаш имконияти билан аукцион савдоларидан олиш мумкин.

  Шунингдек Фармонга кўра, хусусий инвесторлар ташаббуси билан янги массивларни барпо этишда ер участкаларига бўлган ҳуқуқлар белгиланган асосий шартларга мувофиқ расмийлаштирилади.

Бунда, хусусий инвесторга тегишли ер участкалари ҳамда улар оралиғида жойлашган кўп квартирали уйларга туташ ерлар ва умумий фойдаланишдаги ерлар Кўчмас мулкни бирлаштириш ва унинг янги чегараларини белгилаш далолатномаси асосида ягона ер участкасига бирлаштирилади.

Қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ер участкаларини мулк ҳуқуқи, ижара ҳуқуқи ва доимий фойдаланиш ҳуқуқи билан янгидан ажратишда белгиланган асосий шартлар асосида мазкур ер участкасида бино ва иншоотларни лойиҳалаш, қурилишни бошлаш ва якунлаш ҳамда объектни фойдаланишга топшириш муддатлари мажбурий равишда кўрсатилади.

Янги реализация қилинган ер участкаларига нисбатан объектни фойдаланишга топшириш даврига тенг бўлган, бироқ 3 йилдан кўп бўлмаган муддатда ер солиғи ставкаси 50 фоиз миқдорида қўлланади.

Давлат активларини бошқариш агентлиги Навоий вилояти ҳудудий бошқармаси

“Электрон онлайн аукционларни ташкил этиш” АЖ
Навоий вилояти вакили  Агзамов Акмал