Ҳикоя

Тонгги ҳаводан кўксини тўлдириб нафас олган Сарвар қишлоғининг қир-адирларини эсларкан, юраги соғинчдан ҳаприқиб кетди. Унинг одати шунақа, кўклам кириб, оғочларда куртаклар лаб ёра бошладими шаҳарга сиғмай қолади. Қирларни, тошдан-тошга урилиб оқаётган сойларни қўмсайди.
“Қирлар бойчечакка тўлиб кетгандир”, деб ўйлади йигит энтикиб.
Болалигида энасининг қўлида ўсгани учунми, Сарвар тенгдошларидан ажралиб турарди: тавба, чолни бир муштлаб ёш болага айлантириб қўйгандек-а, дейишарди унинг ажабтовур гапларини эшитганлар ҳайратга тушиб.
Энасининг эртакларини тинглаб улғайган Сарварга, айниқса, бойчечаклар ҳақидаги ривоят ёқарди.
— Бойчечак — полвон гул, — дерди Баҳринисо ая неварасининг сочини силаб.

— Қизиқсиз-а, эна, жимитдек чечак полвон бўларканми? — эътироз билдирарди митти Сарвар жилмайиб.
— Полвон, болам, полвон. Агар полвон бўлмаса, изиллаган изғирин кетмай туриб елкаси билан тошни туртиб чиқиб, гуллашга журъат топармиди?! — ўз гапини исботлашга уринарди энаси.
Сарвар бойчечакнинг полвонлигини ўз кўзи билан кўриш учун қирга чиқиб, тошлар орасидан бош кўтариб турган чечакнинг илдизини топишга уринарди. Чиндан ҳам айрим жойларда бойчечак катта-катта харсанглар остидан мўралаганига гувоҳ бўлар, бола қалби билан жажжигина гулнинг кучига тан берарди. Ана ўша пайтлардаёқ бойчечакка унинг ишқи тушган.
Орадан йиллар ўтиб, Сарвар севимли чечагининг яна бир улуғ жиҳатини кашф этди: дунёдаги жамики гулларни бозорга олиб чиқиб пуллаш мумкиндир, лекин бойчечакни узоқ қирлардан териб келиб, гул бозорига солишолмайди. Аксинча, баҳор келиши билан шаҳарликларнинг ўзлари қирларга ошиқиб бойчечакни кўзларига суртишади.
Ҳафтани аранг охирлатган Сарвар жума куни азондаёқ йўлга ошиқди.
— Озгина кутсанг, ҳадемай таътил бошланади, — деб уни шаштидан қайтармоқчи бўлди ҳамхонаси Рафиқ.
— Йўқ, бўлмайди, унгача юрагим тарс ёрилиб кетади, — деди Сарвар апил-тапил кийинаркан…
Уйдагилар билан кечқурун не маҳалгача гурунглашиб ўтирган бўлса-да, тонг саҳарда уйғонди. Муздай сувда шоша-пиша ювинди-да, эшикка йўналди.
— Ҳой, Сарвар, қаёққа? — деди онаси ажабланиб
— Шундоқ қирга чиқаcоб келаман, ая.
— Кап-катта йигит бўлсанг ҳам, ақлинг кирмади, кирмади-да. Ўша адирларда нима бор экан каллайи саҳарлаб.
Сарвар кулимсираб, дарвозадан чиқиб кетди. Қирга етгунча офтоб ёйилиб қолди.
Янглишмабди. Адирни ғиж-ғиж бойчечак қоплабди. Бир қулоқлилариям бор, икки қулоқ бўлиб ғунча қучоқлаганиям… Оппоқ бошини селкиллатиб, юлдуздек очилиб ётганлари қанча!
Йигит тошлоққа ёнбошлади ва каттагина тош тагидан мўралаб, ғунчалаб турган бойчечакка кўзи тушди. Энасининг гапларини эслаб ёнбошлаган кўйи тошни жойидан қўзғатмоқчи бўлди. Кучи етмади. Ўрнидан туриб, икки қўллаб кўтариб олди. Залворлигина экан. Зилдай тош остидан йўл топиб, ўрмалаб ёруғликка чиққунича икки қаричча йўл босибди. “Полвон гулим, шу миттигина поянг билан тошни туртиб чиқдингми, мен бўлсам, уни аранг қўзғатдим-а”, дея кулимсираганча бойчечакнинг нафис япроқчаларини силади Сарвар.
Айни чоғда юраги эзгин бир хотира соғинчидан энтикди. Бир пайтлар у бу қирларга Дурдона билан бирга чиқар, ўша кезларда Сарвар Дурдонани манави жажжигина гулга — полвон бойчечакка қиёсларди.
— Бу қир гули, — дерди Сарвар. — Гулларнинг энг гўзали, энг полвони. Сен эса қизларнинг чиройлисисан.
— Алдама, мендан чиройли қизлар кўп-ку, — жилмаярди Дурдона.
Сарвар ўзи билмаган ҳолда мурғак қалби билан қизга дил изҳорини айтарди:
— Сен, барибир, ҳаммадан чиройлисан, Дурдон… Сен қир гулига ўхшайсан.
Улар иккиси мусаффо осмон остида, мана шу қирлар бағрида қувлашмачоқ ўйнашарди.
«Энди Дурдона йўқ, — деб ўйлади Сарвар алам билан хўрсиниб. — Энди у қир гули эмас…»
… Дурдона қўнғироқ қилганида кеч куз эди. Сарвар ўқишдан қайтиб, кутубхонада китоб ўқиб ўтирганди.
— Сарвар ака, мен Тошкентдаман.
— Ие, қачон келдинг? — ҳайрон бўлиб сўради Сарвар.
— Икки ойдан ошиб қолди. Сартарош бўлиб ишлаяпман. Эртага дам олиш куним, хўп десангиз, кўришардик.
— Албатта, кўришамиз, сенга шаҳарни томоша қилдираман.
Йигит туни билан ухламай, Дурдона ҳақида ўй суриб ётди. Эрталаб ширин бир энтикиш ила йўлга отланди. Бироқ қизни кўрдию қотиб қолди. Унинг тенгсиз чечаги, унинг қир гули — Дурдона сочини елкасидан кестириб, малла рангга бўяган, эгнига ёқаси очиқ тор кофта, тор шим кийиб олганди…
— Ў… ўзингмисан?.. — деди Сарвар қизга бироз анграйиб қараб тургач.
— Ҳа, ўзимман! — хандон отиб кулди Дурдона. — Ора-cира бир марта қишлоққа зўрға борасиз. Ундаям кўришсак-ку, хўп, бўлмаса, тағин Тошкентга йўрғалаб қоласиз. Шунга мана, ўзим келдим. Тағин сизни шаҳарлик қизлар илиб кетмасин, дедим-да.
Қиз Сарвардан олдинга ўтиб, таманно билан битта-битта босиб кета бошлади.
Сарварнинг юраги бир зумда ҳувиллаб қолди, бағрини бир алам эгаллаб олди. У туни билан шу учрашувни орзиқиб кутганди. Аммо рўпарасидаги қиз унинг Дурдонаси эмасди. Кулчадек юзлари офтобда қизарган, зулукдек қошлари пайваста, қалин қўнғироқ сочлари белини ўпган, юзида ним табассум билан бироз тортиниб турадиган Дурдонаси энди йўқ эди.
— Намунча қовоғингиз осилиб кетди? Нима, чиройли бўп кетганим сизга ёқмаяптими? — деди қиз унга ишвали кўз ташлаб.
— Сен аввал чиройлироқ эдинг, Дурдон. — Мен сени қир гули деб атардим. Биласанми, нимага шунақа дердим?
— Ҳа, энди гап йўғида гапиргансиз-да, — узун-узун тирноқларига термилиб кулимсиради қиз.
— Унда сен бошқача эдинг. Қир гули дегани бу жажжигина, оддий чечак эмас, у бебаҳо гул. Агар шунақа бўлмаганда, қир гулини зиёрат қилгани шаҳарликлар қишлоққа боришармиди?! Шаҳарда гулнинг уруғига ўт тушмаган-ку, тўғрими? Истаган гулингни тополасан. Фақат бойчечакни эмас, қир гулинимас, Дурдона!
— Бу гапларнинг кимга кераги бор? — деди қиз бошини илкис кўтариб. Унинг қароқларидан адоқсиз бир алам мўралагандек бўлди. — Ҳаммангиз қишлоқни кўкларга кўтариб мақтайсиз-у шаҳарга интиласиз. Қишлоқ қизларини беғуборсан, деб оғиз кўпиртириб, шаҳарликларга кўнгил қўясизлар. Нима, мен энди қир гули эканман, деб қишлоқдан чиқмай ўтиришим керакмиди?! Ўша қишлоқда қир-адирдан бошқа нима бор ўзи, Сарвар ака?! Мана, сиз ҳам ҳадемай ўқишни тамомласангиз, шаҳардаги бирорта тиббиёт марказигами, клиникагами ишга жойлашасиз. Ўшанда қир гулингиз ёнингизда бўладими?!
Сарвар ўзи сезмаган ҳолда қизга ўшқириб юборди:
— Дурдона, бас қил!
Қизнинг упа суртилган юзи янаям оқариб кетди. Буни кўрган йигитнинг юраги қалқиб тушди.
— Мени кечир, Дурдона. Майли, қандай яшаш сенинг ихтиёринг, бунга аралашишга ҳаққим йўқ. Балки кимдир сенга шундай кўринишинг чиройлироқ, деб айтгандир. Лекин мен, барибир, ўзимнинг қир гулимни севаман. Уни соғинаман. Билиб қўй, қир гули ҳеч қачон шаҳарнинг атиргулига айланолмайди. Қир гулини бўяб, бежаб бўлмайди. У тошларни елкалаб, қуёшга мўралаб турган ҳолида гўзал. Яхши қол. Омадингни берсин, — бўғзига алами тиқилган Сарвар битта-битта босиб қиздан узоқлашди.
“Эсизгина Дурдона, қандай ажойиб қиз эди-я… — деб ўйлади йигит оғир хўрсиниб. — Унга уйланмоқчийдим. Институтни тамомласам, шаҳарда қолмоқчи эмасдим. Мана, қишлоқда тиббиёт маркази қурилди. Шу ерга ишга келаман. Дурдона ёнимда бўлганда. Афсус, у ҳою ҳавасга берилиб кетди. У шаҳар гулига айланишни истади.”
Юраги изтиробдан симиллаб оғриётган Сарвар уни қирларга боғлаб турган ришта биргина бойчечак эмаслигини, болаликдаги хотиралари ва шу хотиралар ичида шамчироқдек ёниб турган муҳаббати — Дурдонага бўлган севгиси эканини англаб етганди. Дурдонасиз қирлар ҳам ҳувиллаб қолгандек туюлаётганди унга.
Ўзим ҳам аҳмоқман, унга ортиқча пардоз-андозсиз ҳам ўзи чиройли эканини айтишим керак эди. Уни шундай ҳолида севишимни билганида, шаҳарнинг ҳою ҳавасларига кўнгил қўймаган бўлармиди? Бу сафар шаҳарга борсам, Дурдонани топаман, ўзим билан қишлоққа бошлаб келаман. Биз мана шу ерда одамларга керакмиз, дейман унга.
Йигит дадилланиб ўрнидан турди ва ўзгача иштиёқ билан изига қайтди. Қияликдан эниб бораркан, пастдан юқорига қараб югуриб келаётган дуррали қизга кўзи тушди. “Кимдир бойчечак тергани чиққандир-да”, деган ўй ўтди кўнглидан. Қизга эътибор бермай, йўлида давом этди. Шу маҳал узоқдан:
— Сарвар ака-а-а-а!!! — деган товуш қулоғига чалинди.
Овоз Дурдонаникига жудаям ўхшарди. Сарварнинг юраги ҳаприқиб, қизга синчков тикилди-ю, негадир оёқ-қўли бўшашди. Вужудини ширин ҳаяжон қамради. У Дурдона эди.
Сарвар кўзларига ишонмасди. Қиз унинг ёнига етиб келганда билинар-билинмас ҳансирарди.

— Дурдона?.. — деди у қизга ҳайрат билан тикилиб.
— Сарвар ака, қачон келдингиз? Бир ҳафтадан бери йўлингизни пойлайман, — деди қиз ҳарсиллаб нафас оларкан.
— Шаҳарда эмасмидинг?
— Йўқ, сиз билан кўришганимиздан кейин, ҳамширалик курсида уч ой ўқиб, қайтиб келганман.
— Нега менга айтмадинг?
— Баҳорни кутдим…
— Буни қара-я, юзингдаги упа-элигинг қани? Тирноқларинг…
— Ахир мен қир гулиман-ку, Сарвар ака! — қаҳ-қаҳлаб кулди қиз. — Менга ортиқча пардознинг кераги йўқ.
Сарварнинг юраги тўлқинланиб, кўнгли ёришиб кетди. Борлиқ олам янада кенгайгандек, қирлар гўзаллашгандек туюлди унга.
— Қаранг-а, Сарвар ака, бутун адирни бойчечак қоплаб олибди-я!
— Ҳа-а, — деди Сарвар. — Лекин менинг ҳақиқий бойчечагим — Қиргулим сенсан, Дурдона! Фақат сенсан!

Ҳамрохон Мусулмонова, журналист.

Суҳбати самимий ва қалбдан чиқадиган, гапирадиган гапи кўп эмас-у, лекин ҳар сўзида ҳаёт тажрибаси кўриниб турган инсонлар заводда талайгина. Бундай инсонлар орқали жамоада ўзаро ҳурмат меҳр-оқибат ва ишчанлик муҳити ҳукмрон бўлади. Улардан бири ўз ишининг устаси ёшларнинг эса устози Олтинбек Рўзимуротовдир.
1975 йилда Навоий вилояти Хатирчи туманида туғилган Олтинбек Рўзимуротовнинг ҳаёт ҳақиқати ҳам тизимли меҳнат, изланиш ва сабр билан тўла. Олтинбек аканинг ёшлиги қайноқ қишлоқ ҳаётида ўтди. Хатирчи касб - ҳунар мактабида эллектромонтёр йўналишида ўқиди. 2001 йилдан 3-ГМЗ 4-цехда электромонтёр бўлиб ишлаб келади.
Йиллар мобайнида техника ва технологиялар ўзгарса-да, қаҳрамонимиз ҳар доим мослашишга малакасини оширишга интилди.
-Соҳани яхши тушуниш ва яхши кўриш бир жойда узоқ вақт ишлашга имкон беради, одам бундан ҳеч қачон зерикмайди, -дейди Олтинбек ака.
Унинг асосий мақсади нафақат ўз ишини бажариш, балки ёшларга ҳам касбини меҳр билан ўргатишдан иборат. Устози Қодир Холматовдан ўрганган билим ва кўникмаларини шогирдларига ўргатаётгадан мамнун. Улар бири Лазиз Рустамов. Заводда энергетик сифатида масъулиятли лавозимда ишлаб келмоқда.
Иш билан бирга оиласи ҳам ҳаётининг муҳим қисмидир. Олтинбек ака ва Ойбахор Рўзимуродова 3 нафар фарзандни тарбиялашмоқда. Аёли заводда лаборант бўлиб ишлайди.
Олтинбек Рўзимуротовнинг 24 йиллик меҳнат фаолиятини жамоаси ҳам қадрлайди. Гап узоқ йиллар меҳнат қилишда эмас балки йиллар давомида инсонийлик ва касбга бўлган садоқатдадир.

     Баъзи одамлар бор — шовқинсиз, ҳеч нарса даъво қилмасдан ўз ўрнида, ўз ҳаётида яшайди. Ҳаёт юкларини елкасида, масъулиятни эса юракда кўтариб. Учқун Ахатов ана шундай сокин инсонлардан.
     Унинг ҳаётида буюк манзаралар йўқ, аммо ҳар бир куни — оддий, лекин мазмунли. Тонгги сменами ёки туни билан давом этадиган иш соатлари бўладими тинимсиз давом этадиган технологиялар, зинапоялар, қуюлтиргичлар, комбинат ҳавоси — ҳаммаси унинг кундалик ҳаётининг бир қисмидир. Лекин айнан шу оддий ҳаёт ортида ўзига хос барқарорлик мавжуд.
Навоий вилояти, Қизилтепа туманида 1985 йили туғилган Учқун Ахатов - ҳаёт йўлини меҳнат ва ҳалоллик билан ёзаётган кўплаб учқудуқликларнинг бири. Оилада 5 нафар фарзанддан бири бўлган Учқуннинг тақдиридаги бир тасодиф шундаки — оиланинг барча аъзоси турли вақтларда комбинат тизимида меҳнат қилган. Бу гўёки эл хизматини меросдек қабул қилган авлоднинг ҳаётий ҳикоясидир.
     Унинг отаси — Умар Ахатов, темир йўл станциясида ишлаган бўлса, онаси эса марказий КИПиАда фаолият юритган. Бугун нафақа гаштини сураётган бу меҳнаткаш ота-онанинг фарзандлари ҳам улар ишининг давомчилари.
Ахатовлар 1980 йилдан бери Учқудуқда истиқомат қилади. Учқун ҳам ана шу муҳитда камол топди. Туманимиздаги 7-мактабда таълим олди. Акаси бугунги кунда Навоий машинасозлик заводида масъулиятли лавозимда ишлаётган бўлса, синглиси ва укаси эса у ишлайдиган 3-ГМЗ да фаолият кўрсатмоқда. Бундай оилавий меҳнат анъанаси инсонда масъулият туйғусини шакллантирмай қолмайди, албатта.
      Учқун Ахатов тумандаги Кончилик касб-ҳунар коллежини тугатгач қуюлтириш, саноат чиқиндиларини зарарсизлантириш ва реагентлар тайёрлаш цехида аппаратчи-гидрометаллург сифатида иш бошлади. Шунга ҳам оз эмас кўп эмас 22 йил бўлибди. Бугун у цехнинг энг яхши аппаратчи-гидрометаллург мутахассиси.
Айбек Онгарбаев, Меҳриқул Абдукаримов, Абдували Низомиддинов, Абдурахмон Ўринов каби устозлардан билим олган тажриба тўплаган қаҳрамонимиз бугун ўзи ҳам устоз мақомида! Кўплаб салоҳиятли шогирдларидан бири Жасур Бердиев ҳозирда Нуротадаги Пистали кони бошлиғи лавозимида ишлаб келмоқда.
Оила меҳр ва тарбия маскани. Турмуш ўртоғи Ҳилола Муйдинова уй бекаси. Уч фарзанднинг онаси. Катта қизи Ҳуснигул 11-синф ўқувчиси, тарих фанини яхши кўради. Келажакда юрист бўлишни мақсад қилган. Кичиклари Маржона ва Умиджон 20-мактабда таълим олишмоқда.
     Учқун Ахатов каби ортиқча мақтовларсиз, юрт равнақи учун меҳнат қилаётган оддий инсонлар ҳақида саҳифаларимизда ҳикоя қилишга арзийди, албатта.

    3-сонли гидрометаллургия заводи — бу нафақат юрт бойликларини қайта ишлаб, қимматбаҳо металлга айлантирувчи технологик мўъжиза, балки инсон ақли, илмий ёндашуви фидойилигининг амалий намунасидир. Бу ердаги ҳар бир цех, ҳар бир бўлим — ягона занжирнинг бўғини ва уларнинг муваффақияти ўзаро уйғун ҳаракатга боғлиқ. Ана шундай ўзаро боғлиқ тизимда 4-цех ҳам муҳим роль ўйнайди.
Юрак қандай қилиб тана бўйлаб қон айлантирадиган бўлса, қуюлтириш, саноат чиқиндиларини зарарсизлантириш ва реагентлар тайёрлаш цехи ҳам заводнинг технологик “танаси”га ҳаёт бахш этадиган марказий тизимлардан биридир. Ушбу цех заводдаги катта-кичик жараёнларни хомашё ва реагентлар билан узлуксиз таъминлаб беради. Умумий иш самарадорлигини таъминлайди.
    Цех — десорбция бўлимига ишқор эритмасини, кимёвий тайёрлов бўлимига натрий цианид эритмасини, қуюлтириш жараёнига полиакриламид (Praestol) етказиб беради. Шу билан бирга, темир йўл транспортида келадиган турли хил реагентларни қабул қилиш, сақлаш ва технологик жараёнларга тайёрлаш ишларини ҳам амалга оширади. Қисқача айтганда, цех — бутун заводнинг “нафаси” ва имкониятлар манбаи, десак тўғри бўлади.
Цехда кўзга ташланадиган энг катта жараёнлардан бири — икки улкан қуюлтиргичнинг ўзига хослигидир. Бири жигаррангдаги лойқа сув. Табиий энергияни ўз танасига йиғган “тоза табиат ифодаси”дай кўринса, иккинчиси мовий рангда ўзгача гўзалликни ўзида жамлаган айлана қуюлтиргич.
Бир мақсад йўлида турли кимёвий аралашмаларга бой бўтаналарни бағрида сақлаб турган бу “қозон”лар инсон заковати билан яратилган ишлаб чиқариш мўъжизаларидан биридир. Уларга БИОХ цехидан ва флотациядан бўтана келиб тушади. Қуюлтиргичлар ўз номига мос равишда керакли массани қуюлтириб, ўз манзилига жўнатаётган бир пайтда ажралган сувни қайта ишлашга йўналтиради. Бу эса сув ресурсларидан самарали фойдаланиш имконини беради.
Цех тарихи 1993–1995 йилларга бориб тақалади. 1995 йил 17 май куни биринчи қуюлтиргич ишга туширилиб, полиакриламид эритмаси қўшилиб, сорбция бўлимига қуюлтирилган бўтана узатилган. Бу сана цех учун "туғилган кун" сифатида ёдда қолган.
Сўнгги йилларда цех фаолиятида илмий ёндашув асосида амалга оширилган патентланган лойиҳа ҳам ўз самарасини кўрсатди. Навоий давлат кончилик ва технологиялар университетининг профессор-ўқитувчилари томонидан ишлаб чиқилган ва амалиётга жорий этилган лойиҳа асосида қуюлтиргични қабул қилиш жойи ўзгартирилди. Натижада йилига 1,5 миллион метр куб сув тежаб қолишга эришилди. Бу эса корхонадаги экологик барқарорлик ва ресурс тежамкорлигини янги босқичга олиб чиқди.
Йиллар давомида цех техник жиҳатдан шиддат билан ривожланди: гидроциклонлар, ёйсимон ғалвирлар, энергия тежовчи тегирмонлар, айланма сув тизимлари, реагент сифатини яхшилайдиган узайтирилган контактли чанлар — буларнинг барчаси 4-цехни технологик марказ, инновация ва самарадорлик масканига айлантирди.
Бугунги кунда цехда 87 нафар муҳандис ва ишчи-муттахассис фаолият олиб бормоқда. Улардан ҳар бири ўз ишига масъулият, фидойилик ва муҳаббат билан ёндашади. Цех бошлиғи Бобир Ширинов раҳбарлигидаги Айбек Адилов, Абдимурат Киличев, Гайрат Курбанов каби мутахассислар цех қурилиши ва ускуналарни ишга тушириш жараёнларидан то бугунги кунгача фаол иштирок этиб келишмоқда.
Цехнинг бугунги ва келажаги учун тинимсиз меҳнат қилаётган раҳбар кадрлардан Камолиддин Тогаев, Максуджон Аскаров, Лазизбек Рустамов, Акбар Рузиев. Ёш ва салоҳиятли мутахассислар Учкун Ахатов, Нодирбек Рахманов, Сардор Намазов, Уткир Шодиев, Йигитали Жуманов, Фаррух Зокиров, Жасур Саломов, Олтинбек Рузимуродов, Ихтиёр Гафуров ва Ойбек Жураевлар иши ҳар қанча таҳсинга лойиқ.
Шухрат Саломов, Ойбек Собиров, Дилшод Бакоев ва Нагмат Жабборов эса устоз сифатида ёшларга ўз билим ва тажрибаларини ўргатишда давом этмоқда.
3-сонли гидрометаллургия заводининг умумий қудратини белгилайдиган асосий омиллар қуюлтириш, саноат чиқиндиларини зарарсизлантириш ва реагентлар тайёрлаш цехидаги технологик янгиланишлар, самарадор меҳнат ва илмий ёндашувлар эканлигини таъкидлаш ўринли.

Феруза ЯНДАШОВА

Оддий ҳолатда ишончнома қонуний кучга эга бўлиши учун у нотариус томонидан тасдиқланиши шарт. Лекин ҳаётда баъзан инсонлар нотариусга бориш имконига эга бўлмайди. Шунинг учун фуқаролик кодексининг 136-моддасига кўра айрим махсус вазиятларда айрим шахслар томонидан берилган ишончномалар ҳам нотариал тасдиқланган ҳужжатлар билан тенглаштирилади.

Қуйида ана шундай ҳолатларнинг учта асосий тури келтирилган:

1. Ҳарбий-даволаш муассасаларида даволанаётганлар

Агар фуқаро ёки ҳарбий хизматчи госпитал, санаторий ёки бошқа ҳарбий-даволаш муассасасида даволанаётган бўлса, у томонидан берилган ишончнома қуйидаги шахслар томонидан тасдиқланса, нотариал кучга эга бўлади:

— муассаса бошлиғи,

— тиббий қисм бўйича ўринбосар,

— катта ёки навбатчи шифокор.

Бироқ бу фақат оддий ишончномаларга тааллуқли. Автомобил бошқариш ёки ундан фойдаланишга доир ишончномалар бу қоидаларга кирмайди.

2. Ҳарбий қисмларда ёки нотариус бўлмаган ҳудудларда яшовчилар

Агар ҳарбий хизматчи ёки унинг оила аъзолари нотариал идора мавжуд бўлмаган жойда яшаса, улар ишончномани қуйидаги шахслар орқали тасдиқлатиши мумкин:

• ҳарбий қисм, муассаса ёки ўқув юрти командири (бошлиғи).

Бундай ишончномалар ҳам нотариал тасдиқлангандек ҳуқуқий кучга эга бўлади, лекин яна бир бор таъкидлаймиз: автомашина бошқариш ёки ундан фойдаланишга доир ишончномалар бу қоидага кирмайди.

3. Озодликдан маҳрум этилганлар

Агар фуқаро қамоқда ёки колонияда бўлса, у томонидан берилган ишончнома ўша муассаса раҳбари томонидан тасдиқланса, бу ҳам қонуний кучга эга ҳисобланади.

Аммо яна бир бор эслатамиз: агар ишончнома автотранспорт воситасини бошқариш ёки ундан фойдаланишга оид бўлса, у албатта нотариал тасдиқланиши керак.

Ҳаётда баъзан нотариус хизматига мурожаат қилиш имкони бўлмайди. Бундай вазиятларда юқорида кўрсатилган шахслар томонидан берилган ишончномалар нотариал кучга эга бўлади. Бироқ автотранспорт воситасини бошқариш ёки унга эгалик қилиш бўйича ишончномалар доимо нотариал тасдиқланиши шарт.

Учқудуқ туман адлия бўлими

    Vazirlar Mahkamasining 22.04.2025 yildagi "Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolarini хorijda tashkillashtirilgan tartibda ishga joylashtirish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida"gi 252-son qarori qabul qilindi.

    Mazkur qarorga ko`ra Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolarini хorijda mehnat faoliyatini amalga oshirish uchun tashkillashtirilgan holda yuborish tartibi toʻgʻrisidagi nizom tasdiqlandi.

     Yuboruvchi tashkilot (Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Migratsiya agentligi yoki tegishli litsenziyaga ega хususiy bandlik agentligi) хorijiy sherik bilan hamkorlik toʻgʻrisida bitim tuzadi. Bitim matnining davlat tiliga tarjimasi tashkilot saytida e’lon qilinishi kutilmoqda.

     Agentlik oʻz saytida ish beruvchilar reyestrini e’lon qiladi.Yuboruvchi tashkilot "Xorijda ish" mehnat migratsiyasi elektron dasturiy kompleksi  bazasi ma’lumotlari asosida хorijiy ish beruvchi bilan dastlabki kelishuv boʻyicha nomzodlarni tanlab oladi.

     Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolarini хorijiy davlatga tashkillashtirilgan ishga yuboruvchi yuridik shaхs shartnoma asosida ish izlovchiga bandlik sohasida aхborot va maslahat хizmatlarini koʻrsatadi.Tashkilotlar tomonidan koʻrsatiladigan хizmatlar narхi ular tomonidan mustaqil ravishda belgilanadi.Xorijga tashkillashtirilgan tartibda ketayotgan nomzodlar, хorijiy ish beruvchining malaka talablariga javob beradigan nomzodlar bundan mustasno, ishga yuborilishdan oldin kasbiy ta’lim tashkilotlarida, kasbiy koʻnikmalar markazlarida yoki nodavlat ta’lim tashkilotlarida kasbiy oʻqitishdan oʻtadilar.Yuboruvchi tashkilot ish izlovchidan uning malakasini va chet tilini bilish darajasini tasdiqlovchi hujjatni soʻrash, shuningdek, chet tilini bilish va kasbiy yaroqliligini tekshirish huquqiga ega.Guruh shakllantirilganidan soʻng tashkilot nomzod bilan хorijda ishga joylashtirish boʻyicha хizmatlar koʻrsatish shartnomasini tuzadi.Xizmatlar koʻrsatish toʻgʻrisidagi shartnoma "Xorijda ish" tizimida real vaqt rejimida roʻyхatga olinadi.Tashkilot temir yoʻl, avia va avtotransportga yoʻl chiptalarini band qiladi. Kelishuvga koʻra, yoʻl chiptalari nomzod yoki ish beruvchi tomonidan sotib olinadi.Nomzod хorijiy ish beruvchi bilan kelishgan holda yuboruvchi tashkilot хodimi kuzatuvida guruh sifatida ishga joylashtirish mamlakatiga yuboriladi.Oʻtkazilgan tadbirlar yakunlari boʻyicha ish izlovchini ishga joylashtirish haqida hujjat tuziladi Unga nomzod va хorijiy ish beruvchi oʻrtasidagi mehnat shartnomasi nusхalari ilova qilinadi.Shuningdek, хorijda mehnat faoliyatini amalga oshirish uchun ketayotgan hamda mehnat migratsiyasida boʻlgan fuqarolarga subsidiya, kompensatsiya va kreditlar ajratish tartibi toʻgʻrisidagi nizom tasdiqlandi.

     Tashkillashtirilgan tartibda mehnat migratsiyasiga ketayotgan fuqarolarga subsidiyalar va kompensatsiyalar Agentlikning Migratsiya jamgʻarmasi mablagʻlari hisobidan ajratiladi. Mablagʻlar quyidagilar bilan bogʻliq хarajatlarni qoplash uchun ajratiladi:

• chet tillari va (yoki) kasb boʻyicha malaka imtihonlarini topshirish – imtihonlarni muvaffaqiyatli topshirish va sertifikat olish sharti bilan BHMning 3 baravarigacha miqdorda;
• ishchi vizasini rasmiylashtirish – 5 BHMning 5 baravarigacha;
• yoʻl chiptasini sotib olish – BHMning 2 baravarigacha;
• "Ijtimoiy himoya yagona reyestri" aхborot tizimi orqali kam ta’minlangan oila sifatida e’tirof etilgan yoki "Daftar"larning biriga kiritilgan va mustaqil ravishda ishga ketayotgan hamda tashkillashtirilgan mehnat migratsiyasiga ketayotgan oilalar yoki fuqarolarning sogʻligʻi va hayoti, shuningdek boshqa хavflarni sugʻurtalash boʻyicha sugʻurta mukofotini qoplash – har bir sugʻurtalangan fuqaro uchun yiliga 300 ming soʻmgacha.

     Shuningdek, nemis, ingliz, yapon va koreys tillari boʻyicha V1 darajadan past boʻlmagan хalqaro sertifikat yoki unga tenglashtirilgan sertifikat olgan eng koʻp bitiruvchilarga ega boʻlgan 50 nafar oʻqituvchi Jamgʻarmadan 50 million soʻm olishlari mumkin.

     Subsidiyalar va kompensatsiyalar olish uchun elektron tarzda "Xorijda ish" tizimi orqali yoki bevosita Agentlikka ariza topshirish zarur.

Nafisa Shodiyeva

Uchquduq tuman adliya bo`limi YXKM bosh yuriskonsulti  

   Bugungi kunda yong‘in xavfsizligini ta'minlash har bir tashkilot uchun ustuvor masalalardan biri hisoblanadi. Ayniqsa, yonuvchan yoqilg‘i-moylash materiallari, elektr tizimlari va texnik vositalar bilan ishlovchi avtomobil transport boshqarmalari uchun bu yanada dolzarbdir. Shu munosabat bilan, joriy yilning aprel oyida Avtomobil transport boshqarmasida yong‘in xavfsizligi holati bo‘yicha rejalashtirilgan tekshiruv o‘tkazildi.

   Tekshiruv davomida bino va inshootlarning yong‘inga qarshi holati, o‘t o‘chirish vositalarining mavjudligi va ishlashga tayyorligi, elektr tizimlarining holati, ishchilarning yong‘in xavfsizligi bo‘yicha bilim darajasi va evakuatsiya rejalari ko‘zdan kechirildi.

   Tahlillar shuni ko‘rsatdiki, boshqarma binolari belgilangan yong‘in xavfsizligi talablari asosida jihozlangan. Xususan, yong‘in o‘chirish moslamalari (ognitushitel), quvurlar, suv ta’minoti tizimlari va favqulodda chiqish yo‘llari soz holatda. Elektr simlari zamonaviy standartlarga mos ravishda tortilgan va haddan tashqari yuklama holatlari kuzatilmagan.

    Bundan tashqari, xodimlar bilan yong‘in yuzaga kelganda to‘g‘ri harakat qilish bo‘yicha mashg‘ulotlar o‘tkazilgan, evakuatsiya sxemalari aniq ko‘rinadigan joylarga joylashtirilgan. Texnik xizmat ko‘rsatish ustaxonalari ham yong‘in xavfini kamaytiruvchi choralar bilan jihozlangan.

   Xulosa sifatida aytish mumkinki, avtomobil transport boshqarmasining yong‘in xavfsizligi holati ijobiy baholandi. Shu bilan birga, uzluksiz nazorat, xodimlar malakasini oshirish va zamonaviy yong‘inga qarshi texnologiyalarni joriy etish orqali bu sohada xavfsizlik yanada mustahkamlanadi.

                                                                             ShKB OYoXTTEBo`limi inspektorlari

                                                                              kapitan J.A.Shadmanov

                                                                              oddiy askar I.F.Qilichevlar

⚡️ Tadbirkorlari diqqatida! O'zbekiston Respublikasining 2021-yil 22- apreldagi 684 sonli "Davlat xaridlari to'g'risida' gi qonuniga asosan, sizlarni tuman hududida joylashgan Maktabgacha ta’lim tashkilotlariga 2025- yil may oyi uchun sifatli oziq-ovqat mahsulotlari yetkazib berish maqsadida tuman Maktabgacha va maktab ta’limi bo‘limi, tadbirkorlardan pochta orqali tijorat taklif taqdim etishini E'lon qiladi.
?Non va non mahsulotlari,
Yorma, makaron mahsulotlari;
?meva, quruq meva mahsulotlari;
?Sut va sut mahsulotlari; 
???Myusli
?Poliz mahsulotlari;
?Go‘sht va go‘sht mahsulotlati hamda boshqa oziq-ovqat mahsulotlari uchun olinadi. 

Murojat uchun telefonlar; 
+998995753477

   Bugungi kunda jismoniy tarbiya va sport inson salomatligi, ijtimoiy integratsiya hamda shaxsiy rivojlanishning ajralmas qismi sifatida baholanishi tobora ortib bormoqda. Zamonaviy jamiyatda sog‘lom turmush tarzini shakllantirish, ruhiy va jismoniy farovonlikni ta’minlash uchun nafaqat sog‘lom ovqatlanish va psixologik muvozanat, balki doimiy jismoniy faollik ham zarur. Shu nuqtai nazardan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2024-yil 18-dekabrdagi “Yoshlarning sport bilan muntazam shug‘ullanishi uchun qo‘shimcha shart sharoitlar yaratish to‘g‘risida” gi PQ-443-sonli Qarori birinchi bandi ijrosini ta’minlash maqsadida, haftaning har “Payshanba” kunini jismoniy tarbiya va sport kuni sifatida belgilanganligi sababli, mashhur tadbir va turar joylar hamda ta’lim muassasalarida sport faoliyatiga alohida urg‘u berilishini ta’kidlamoqda. Ushbu maqolada sog‘lom turmush tarzini shakllantirish jarayonida jismoniy tarbiya va sportning roli, uning biologik, psixologik va ijtimoiy jihatlari tahlil qilinadi hamda Payshanba kunining ushbu jarayondagi o‘ziga xos ahamiyati yoritiladi.

Jismoniy tarbiya va sportning nazariy asoslari

 Sog‘lom turmush tarzi kontseptsiyasi. Sog‘lom turmush tarzini shakllantirish konsepsiyasi insonning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy salomatligini ta’minlashga yo‘naltirilgan kompleks yondashuvni ifodalaydi. Bu yondashuv har bir insonning salomatligini mustahkamlovchi omillarni: muntazam jismoniy mashg‘ulotlar, to‘g‘ri ovqatlanish, ijtimoiy faoliyat va ruhiy dam olishni o‘z ichiga oladi.

Jismoniy tarbiya va sportning rollari:

• • Biologik jihatlar: Qon aylanish tizimi, nafas olish, mushak tonusi va ishonchlilikni oshirish, metabolik faoliyatni sezilarli darajada yaxshilash.
• • Psixologik jihatlar: Stressni kamaytirish, o‘z-o‘zini anglash va ijtimoiy aloqalarni mustahkamlash, motivatsiya va o‘ziga bo‘lgan ishonchni oshirish.
• • Ijtimoiy jihatlar: Jamiyatda ijtimoiy integratsiya, jamoaviy ish muhitini shakllantirish, ijtimoiy mehnat va madaniyat darajasini oshirish imkoniyatini yaratadi.

Bu jihatlar asosida jismoniy tarbiya va sport nafaqat individual salomatlikni yaxshilash, balki jamiyat sog‘lomligi va taraqqiyotiga ham xizmat qiladi.

So‘nggi yillarda turli mamlakatlarda jismoniy tarbiya va sportning ahamiyati yanada kengroq tan olinib, sport tadbirlarini milliy kunlar sifatida nishonlash harakatlari kuchaydi. Ushbu jarayonda Payshanba kuni tanlanishi bir necha omillarga asoslanadi:

• • Haftaning tugashi va dam olish rejalari bilan uyg‘unligi;
• • Ish va ta’lim tizimlarida sportga vaqt ajratish uchun qulay kun bo‘lishi;
• • Ijtimoiy va iqtisodiy faoliyatlar intensivligi pasayib, sog‘lom dam olish va sport bilan shug‘ullanishga imkon yaratishi.

Payshanba kuni sport kuni deb e’lon qilinishi insonning bioenergetik salohiyatini tiklash va jismoniy faoliyatga qiziqishini oshirishga xizmat qiladi. Bunday tartib:

• • Qon aylanishi va yurak faoliyatini stimulyatsiya qiluvchi intensivlikni me’yorlashtiradi;
• • Ish va o‘qishdan kelib chiqqan charchoqni bartaraf etishga yordam beradi;
• • Ijtimoiy aloqalarni mustahkamlaydi va guruh bo‘lib mashg‘ulotlarni tashkil etishga sharoit yaratadi.

Muntazam jismoniy mashg‘ulotlar quyidagi fiziologik jarayonlarga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi:

• • Yurak-qon tomir tizimini mustahkamlash,
• • Mushak va skelet tizimi funksiyalarini yaxshilash,
• • Metabolik faoliyatni yuqori darajaga ko‘tarish.

Ilmiy tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, sport bilan muntazam shug‘ullanish insonning immun tizimini mustahkamlashga va surunkali kasalliklar xavfini kamaytirishga olib keladi. Sport faoliyati inson ongiga pozitiv ta’sir ko‘rsatib, stress, depressiya va kayfiyat pastligining oldini olishga yordam beradi. Jamiyatda sport tadbirlarining tashkil etilishi ijtimoiy integratsiya va jamoaviy ruhni mustahkamlaydi. Payshanba kunida o’tkaziladigan jamoat sport tadbirlari:

• • Oila va hamjamiyat a’zolari o‘rtasida yaqinlikni oshiradi;
• • Yoshlar o‘rtasida sog‘lom raqobat va hamkorlik muhitini yaratadi;
• • Mahalliy ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirishga turtki bo‘ladi.

Kelajakda jismoniy tarbiya va sport sohasidagi innovatsiyalar, texnologik yondashuvlar va virtual mashg‘ulotlar yordamida sog‘lom turmush tarzini yanada kengroq targ‘ib etish rejalashtirilmoqda. Sportni digital texnologiyalar bilan uyg‘unlashtirish, masalan, interaktiv trening dasturlari va sun’iy intellekt asosidagi monitoring tizimlari:

• • Shaxsiy fiziologik ko‘rsatkichlarni aniqlash,
• • Mashg‘ulotlar samaradorligini oshirish,
• • Insonning salomatligini uzoq muddatli nazorat qilish imkoniyatini yaratadi.

 Xulosa. Sog‘lom turmush tarzini shakllantirishda jismoniy tarbiya va sportning ahamiyati yuksak bo‘lib, u insonning biologik, psixologik va ijtimoiy salomatligini mustahkamlaydi. Payshanba kunining jismoniy tarbiya va sport kuni deb e’lon qilinishi, insonlarga haftaning o‘rtasida dam olish va faoliyat uchun mo‘ljallangan alohida kunni taqdim etadi, bu esa sport faoliyatini targ‘ibot va jismoniy faollikni oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Kelgusida jismoniy tarbiya va sport sohasidagi innovatsiyalar bu jarayonni yanada takomillashtirish va sog‘lom turmush tarzini ommalashtirishga xizmat qiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Yoshlarning sport bilan muntazam shug‘ullanishi uchun qo‘shimcha shart sharoitlar yaratish to‘g‘risida” gi PQ-443-sonli qarori, 2024-yil 18-dekabr.
2. J.Smith, Physical Education and Health in Modern Society, Oxford University Press, 2020.
3. K.Johnson, R.Lee, Sports Science: Biological and Psychological Impacts, Routledge, 2019.
4. O‘zbekiston Respublikasi Sport va Yoshlar ishlar vazirligi, Milliy sport siyosati va rivojlanish strategiyasi, Tashkent, 2022.
5. WHO, Global Recommendations on Physical Activity for Health, World Health Organization, 2022.
6. Internet manbalari: sportstat.uz, healthysociety.uz, physicaledu.uz.

Barnoyeva Mamlakat Sanaqulovna

Uchquduq tuman 10-umumiy o‘rta ta’lim maktabi jismoniy tarbiya fani o‘qituvchisi